Oplichting

Alweer een eeuwigheid geleden verdiepte ik me in Florenski's visie op de icoon. Die contrasteerde hij sterk met de westerse schilderkunst. Daar werd geschilderd op doek, getekend op papier. Flexibel materiaal. Het kon niet anders of uit die praktijk werd het individu geboren, een mens die de kunst ten dienste stelt van de uitdrukking van zichzelf. In Rusland werd geschilderd op licht. Het hout wordt eerst volgens vaste procedures bewerkt en er wordt een onderlaag aangebracht. Daarop worden dan de gezichten geschilderd.

Misschien drukt de visie van Florenski, die ook alweer een eeuw oud is, geen eeuwigheid uit. In zijn tijd begonnen de Russen flink mee te doen aan het experiment twintigste eeuw, ook in de beeldende kunst. Mede door hun toedoen werd afgerekend met de individuele expressie. Ik zie geen principieel verschil tussen het magische vierkant van Malevitch en de doeken van Mondriaan.

Nog een stap verder en we hebben in de kunst niet meer bij voorbaat te maken met doek en papier. Voor het schrijven geldt mutatis mutandis dat we dat op licht doen. Zoals dit hier. In zekere zin hebben we stuivertje gewisseld, want Poetin heeft afgelopen week een papier ondertekend, een papier dat voor hem slechts een papier is, maar tegelijk bezegeling van zijn individuele en politieke ambities.

Zijn we dankzij de digitale media en het blauwe licht begonnen aan een nieuwe revelatie van het heilige in de tijd? Wordt via Whatsapp en iPad een lucide manier van zen bedreven zoals aartsvader Jobs voorstond? Een antwoord kan nog slechts tussen de letters worden gezocht, maar misschien ook in zulke weirde teksten als Ikonostas van Florenski.