In het halfdonker

Hij stak zijn hoofd om de deur en vroeg of ik een minuutje had.
'Be my guest', zei ik. De stoel die ik aanwees negeerde hij.
'Ik val maar gelijk met de deur in huis,' zei hij. 'Ik zat erover te twijfelen of je het gemerkt had.'
Hij wachtte niet op mijn fronsende blik maar ging meteen verder.
'Wat vond je er zelf van? Had je meteen al verwacht dat je zoveel weerstand zou oproepen? Ik hield mijn hart al vast toen je steeds maar weer begon over die filosofen in Nijmegen. Ik vond dat die collega van mij daar op een nette manier op reageerde! Ze bracht haar spot echt leuk ironisch. Alleen de goede verstaander kon eruit afleiden dat ze je wilde laten merken hoe je jezelf in de nesten aan het werken was. Toen begon je met die dia's. De eerste tien waren best informatief. Maar het ging wel over boeken die we niet hadden gelezen. En toen stoomde je door. Na dertig dia's waren ook de mensen naast mij afgehaakt. En jij had niks door. Toch?'
'Nee, ik vond het wel lekker gaan. Maar ik heb verder nog van niemand een reactie gehad.'
'Luister. Ik vind het allemaal geen drama. Maar we hebben hier wel voor betaald. Normaal krijgen we echt kwalitatieve lezingen van echte onderzoekers. Jij zit met alle respect niet goed in je onderwerp. Niet erg. Maar ik heb toch maar besloten de volgende colleges niet meer mee te maken. En ik weet dat de meeste anderen er ook mee stoppen. Ik hoor die geluiden wel om me heen. We betalen ervoor en dan mag je wel iets verwachten, zei ik tegen mezelf.'
'Nou, bedankt dat je me dat bent komen zeggen. Ik zag dat je je reacties vorige keer ook al op de website had gezet. Dat stel ik op prijs,' blufte ik, 'van kritiek kan ik wat opsteken.'
'Ja, ik had het toen erop gezet. Maar weet je, je mag het van mij ook van je site afhalen. Ik vond het belangrijk om het je persoonlijk even te komen zeggen. Niet iedereen hoeft het te weten.'
'Ik waardeer je discretie. Maar weet je het zeker? Zal ik het niet op de site laten staan? Het is toch een vorm van communicatie en zeker niet onbelangrijk voor anderen.'
'Neenee. Haal maar weg, vind ik niet erg.' Hij liep naar de deur. 'Ik weet ook wel dat alleen de deelnemers aan dit college het zagen, maar toch... Zeg, ik ga mijn bus halen!'
'Dank je wel. Nou, dan haal ik het maar van de site af', riep ik hem na, alsof inderdaad niet ik hem, maar hij mij me daarmee een plezier deed.

Ik staarde een tijdje voor me uit. Het was natuurlijk fijn dat mijn vriend me zijn onprettige boodschap zo discreet kwam vertellen. Maar liever had ik gehad dat hij op de site bleef staan. Andere lezers hadden dan kunnen reageren. Misschien was niet iedereen het eens met zijn kritiek. Aan de andere kant zei hij dat de meeste anderen ook wilden stoppen. Blijkbaar hadden de deelnemers die ik sprak er niets over durven zeggen. Ze zullen wel bang zijn geweest dat ze me kwetsten... Ik zocht een computer en haalde zijn reactie toch maar van de site...

Een halfuur later zat ik in de trein naar huis.
Was ik niet gewoon boos? Maar waarom dan? Kon ik niet gewoon met kritiek omgaan als een volwassen vent? Ervan leren en voor de rest gewoon van me af laten glijden. Maar dat was het niet.
Of niet het enige. Mijn boosheid had meer te maken met de discretie. Een discretie die niet eens discretie was, want mijn vriend had zijn kritiek gewoon als gast op mijn website gezet. Nu leek het of ik die kritiek niet aankon als hij te openlijk was. Alsof ik in bescherming moest worden genomen, tegen de anderen en tegen mezelf.

En zo bleef ik doormalen. Ik liep de trein uit, de spoortunnel in. Het was al aan het schemeren. Hier en daar waren de lampen stuk. Sommige fietsers hadden hun lichten al aan. Eenmaal op de fiets merkte dat ik alweer in een nieuw stadium terechtkwam. Ik begon mezelf gerust te stellen. Ach wat, dan stop ik zelf toch ook met die colleges! Of: ik ga door en zie wel wie er overblijft. Of: zoveel verdiende ik er ook niet mee. Zoiets moet je eigenlijk alleen doen als je het leuk vindt.

Wat ik toen nog niet doorhad was dat ik nog maar aan het begin stond van een proces met vele stadia. De geruststelling zat aan de onrustgedachte vast als Willem aan de euro. De discrete kritiek van mijn vriend was duidelijk een aanval op mijn narcisme. Wat weerstand bood was mijn narcisme. Maar er waren zoveel aspecten aan de zaak! Telde het dan niet dat ik zoveel werk had gestoken in die powerpoints? Waarom stonden mensen niet open voor kanten aan mijn visie die ze elders niet hoorden? En verdomme, waarom maakten ze zichzelf zo onkwetsbaar als ze mij aanvielen? Allemaal onder het mom dat ze me wilden helpen en beschermen?

Geleidelijk veranderde de hele situatie in een metafoor. Ik had iets geleerd over vriendschap in het algemeen. Zoveel herkende ik in uiteenlopende situaties van die middag. Of was ik gewoon paranoïde geworden? Schreef ik agressieve bedoelingen toe aan wat in wezen toch een vriendschappelijk gebaar was? Of minstens zo bedoeld? Bewezen de verjaardagsfeestjes die ik bij die vriend die ik sindsdien beleefd had niet hoe licht hij zelf die zaak opnam? Hij kwam er nooit meer op terug, dus waarom moest ik mezelf dan zonodig ermee blijven kwellen?

Wel begon ik te begrijpen dat ik de situatie met niemand kon delen. Er stak vreemd genoeg een intimiteit in die verderging dan wanneer mijn vriend destijds gewoon enthousiast geweest was. Zijn stem had een weg gevonden ergens in de krochten van mijn hersens, waar hij van alles op gang bleef brengen en waar van allerlei connecties knisperden. Toen ik mijn blogs begon te schrijven werd discretie een van de afspraken, misschien wel de belangrijkste, met mezelf. Discretie als wapen, als teken van gastvrijheid, als bescherming en aanval.

Werd het niet tijd om mijn vriend te bedanken voor zijn gift, zijn gif? En hoe kon ik dat beter doen dan met een blog waarin ik mijn leerproces over discretie in grote trekken beschreef? Een blog die hij misschien niet eens las, maar was dat niet juist het toppunt van discretie? Een gecodeerde boodschap die als een gerucht ergens door de ether zweeft, op zijn unieke manier getuigend van leven, dood en verrijzenis?